Μπαρής Θεόδωρος, Αν. Προϊστάμενος Επιστημονικής – Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Π/θμιας Εκπ/σης Δυτικής Ελλάδας:
«Η συμβολή των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων στην ποιότητα της εκπαίδευσης».
Το εκπαιδευτικό σύστηµα αναµφισβήτητα αποτελεί βασικό θεσµό που συµβάλλει στη διαµόρφωση της προσωπικότητας του µαθητή και την αρµονική ένταξή του στην κοινωνία. Καθίσταται ωστόσο επιτακτική η ανάγκη να ενισχυθούν αποτελεσµατικά οι µαθησιακές και κοινωνικοποιητικές λειτουργίες του σχολείου, ώστε να διαµορφωθεί ένα ισχυρό σχολικό παιδαγωγικό περιβάλλον. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητος ένας εκπαιδευτικός σχεδιασµός, µε έναρξη από την υποχρεωτική εκπαίδευση και υπό το πρίσµα των νέων δεδοµένων αλλά και των επιθυµητών επιδιώξεων. Ο σχεδιασµός αυτός πρέπει να οδηγεί στη διαµόρφωση ενός εκπαιδευτικού συστήµατος το οποίο πρέπει να ανταποκρίνεται στη δυναµική των καιρών και να απαντά στις προκλήσεις της εποχής µας, καθώς η βασική διαµόρφωση του ισχύοντος εκπαιδευτικού συστήµατος απαιτεί γενναίες προσαρµοστικές αλλαγές. Προς την κατεύθυνση αυτή θεωρείται αναγκαίο να προωθηθούν:
α. η εξασφάλιση συνθηκών που επιτρέπουν στο µαθητή να αναπτύξει την προσωπικότητα του µε ισχυρή αυτοαντίληψη, συναισθηµατική σταθερότητα, κριτική και διαλεκτική ικανότητα καθώς και θετική διάθεση για συνεργασία και αυτενέργεια µια προσωπικότητα υπεύθυνη, δηµοκρατική και ελεύθερη, µε κοινωνικές και ανθρωπιστικές αρχές, χωρίς θρησκευτικές και πολιτισµικές προκαταλήψεις,
β. η δηµιουργία συνθηκών που παρέχουν σε κάθε άτοµο τη δυνατότητα της δια βίου ανανέωσης γνώσεων και δεξιοτήτων,
γ. η καλλιέργεια της ικανότητας κάθε ατόµου για κριτική προσέγγιση των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας,
δ. η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής µέσα από την παροχή ίσων ευκαιριών και την καλλιέργεια κοινών στάσεων και αξιών,
ε. η καλλιέργεια της συνείδησης του ευρωπαίου πολίτη µε την ταυτόχρονη διατήρηση της εθνικής µας ταυτότητας και της πολιτισµικής µας αυτογνωσίας και
στ. Η ανάπτυξη πνεύµατος συνεργασίας και συλλογικότητας.
Εξάλλου ανάλογος είναι και ο προσανατολισµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εκπαίδευση. Η διαφύλαξη της δηµοκρατικότητας του πολιτικού βίου, της ελευθερίας, της ανεξιθρησκίας, της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας, του διεθνισµού, της δικαιοσύνης, του πολιτισµού, της εργασίας, της πνευµατικής καλλιέργειας και της κοινωνικής συνοχής σε ανοιχτές πλουραλιστικές κοινωνίες, πλαισιώνουν τον κοινό µελλοντικό σκοπό της Ευρωπαϊκής Εκπαίδευσης.
Ο σκοπός αυτός αποτελεί κοινή επιδίωξη για την ανάπτυξη της εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής των επί µέρους ευρωπαϊκών χωρών, λαµβανοµένου, βέβαια, υπόψη ότι το εκπαιδευτικό σύστηµα κάθε χώρας διακρίνεται και καθορίζεται από τα στοιχεία εκείνα που ανταποκρίνονται στις εθνικές και τις άλλες ιδιαιτερότητες της κοινωνίας της. Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτό, και µε γνώµονα την αναγκαιότητα ανάπτυξης της ποιότητας της εκπαίδευσης, πρέπει να ενταχθεί και το δικό µας εκπαιδευτικό σύστηµα µε τις κατάλληλες προσαρµογές, που θα το καταστήσουν περισσότερο ποιοτικό, περισσότερο δυναµικό, περισσότερο αποτελεσµατικό.
Η εκπαιδευτική διαδικασία πρέπει να διαµορφώνει συνθήκες που προάγουν τις αξίες της δηµοκρατίας, του σεβασµού των ανθρώπινων δικαιωµάτων, της ειρήνης και της ελευθερίας. Με την εκπαίδευση επιδιώκεται η ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του µαθητή και η επιτυχής κοινωνική ένταξή του, αφενός µέσα από τη συγκρότηση και αποδοχή κοινών αξιών και αφετέρου µε την ανάπτυξη νοητικών, συναισθηµατικών και ψυχοκινητικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων. Με την έννοια αυτή ο µαθητής καθίσταται ικανός να αντιµετωπίζει µε επιτυχία προβλήµατα και επιπλέον να διαµορφώνει άποψη και να λειτουργεί ως υπεύθυνος και ενεργός πολίτης σε ένα διαρκώς µεταβαλλόµενο και απαιτητικό κοινωνικό περιβάλλον.
Ένας από τους σημαντικότερους άξονες αυτής της προσπάθειας θα πρέπει να είναι:
Η ενίσχυση της πολιτισµικής και γλωσσικής ταυτότητας στο πλαίσιο µιας πολυπολιτισµικής κοινωνίας
Η ελαχιστοποίηση των αποστάσεων και η παγκοσµιοποίηση της οικονοµίας, µε τις νέες δυνατότητες επικοινωνίας και ανταλλαγής πολιτιστικών αγαθών, εντάσσει τα άτοµα σε ένα πολυπολιτισµικό περιβάλλον. Η χώρα µας, ως πλήρες και ισότιµο µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να προωθεί την ανάπτυξη σε όλους τους τοµείς µέσα από την αµοιβαία κατανόηση και συνεργασία µε τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς. Επιπλέον, όπως συµβαίνει µε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, η σύνθεση της ελληνικής κοινωνίας µεταβάλλεται συνεχώς, εµπλουτιζόµενη µε άτοµα και φορείς διαφορετικών γλωσσικών και πολιτισµικών παραδόσεων, µε αποτέλεσµα την αύξηση της πολιτισµικής ποικιλότητας, κατάσταση που µπορεί να θεωρηθεί υγιής υπό το πρίσµα της αναζωογόνησης των κυρίαρχων παραδόσεων. Η πραγµατικότητα αυτή επιβάλλει στον κάθε πολίτη να αποδέχεται και να σέβεται την πολιτισµική ετερότητα των συµπολιτών του, ώστε όλοι να ζουν αρµονικά σε ένα περιβάλλον πολιτισµικής, εθνικής και γλωσσικής πολυµορφίας. Η κατάσταση αυτή απαιτεί την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας και συµµετοχής όλων στις σύγχρονες κοινωνικές εξελίξεις. Για την οµαλή κοινωνική ένταξη κάθε ατόµου απαιτείται η ανάπτυξη της ικανότητας «επικοινωνίας» µε το κοινωνικό του περιβάλλον, τόσο µέσα από τη γνώση της µητρικής του γλώσσας, αλλά και άλλων γλωσσών, όσο και µέσα από την ενηµέρωσή του για την ιστορία και την πολιτισµική παράδοση όχι µόνο της δικής του αλλά και των άλλων εθνικών, θρησκευτικών και πολιτισµικών οµάδων. Απαραίτητη είναι, επίσης, η ανάπτυξη της ικανότητας κάθε ατόµου να εργάζεται σε οµάδες και να αξιοποιεί τις γνώσεις και τις δεξιότητές του για την επίτευξη συλλογικών στόχων.
Για την επίτευξη, εποµένως, αρµονικής κοινωνικής ένταξης και συµβίωσης, είναι απαραίτητο κάθε άτοµο να µάθει να συµβιώνει µε τους άλλους, σεβόµενο τον πολιτισµό και τη γλώσσα τους. Ταυτόχρονα, όµως, πρέπει να διατηρεί την εθνική και πολιτισµική του ταυτότητα µέσα από την ανάπτυξη της εθνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής αγωγής. Εξάλλου, αποτελεί θέση όλων των χωρών της Ε.Ε. η προστασία της ιδιαίτερης φυσιογνωµίας της εθνικής εκπαίδευσης και η αποδοχή των εθνικών ποικιλοµορφιών και, συνεπώς, των στοιχείων εκείνων, τα οποία συµβάλλουν στη διαµόρφωση της εθνικής και πολιτισµικής ταυτότητας του µαθητή – αυριανού πολίτη.
Με την ένταξη της χώρας µας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αναδύεται ως αναγκαιότητα η καλλιέργεια της συνείδησης του ευρωπαίου πολίτη, µε την ταυτόχρονη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και της πολιτισµικής µας αυτογνωσίας.
Τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα σχεδιάστηκαν για να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, την ανταλλαγή επιτυχημένων πρακτικών και της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής διάστασης στην εκπαίδευση.
Η ευρωπαϊκή συνεργασία και οι καινοτόμες διδακτικές και μαθησιακές προσεγγίσεις στοχεύουν επίσης στον εμπλουτισμό των Αναλυτικών προγραμμάτων και των μαθησιακών περιβαλλόντων, ώστε να αποτελέσουν μοχλό βελτίωσης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Η Περιφέρεια Π/θμιας και Δ/θμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας δημιούργησε την καινοτομική Ομάδα Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων για τη συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών σε προγράμματα εκπαιδευτικών ανταλλαγών των συμμετεχόντων στη μάθηση αλλά και ενδοϋπηρεσιακής επιμόρφωσης.
Η ιδέα αυτή της περιφερειακής διεύθυνσης έχει πλέον γίνει καλή πρακτική και για τις άλλες περιφέρειες. Τα οφέλη είναι πολλαπλά τόσο για τους μαθητές όσο και τους εκπαιδευτικούς και αποδίδουν προστιθέμενη αξία και ποιότητα στην εκπαίδευση.
Η ποιότητα είναι μια έννοια αφηρημένη. Τι σημαίνει ποιότητα;
Όμως μπορεί να συγκεκριμενοποιηθεί με μια λίστα από λειτουργικά στοιχεία. Για παράδειγμα στη βιομηχανία έχουμε τα στάνταρντς, για να είναι ένα προϊόν ποιοτικό πρέπει να είναι σχεδιασμένο με βάση συγκεκριμένα δεδομένα.
Στην εκπαίδευση αυτά τα λειτουργικά στοιχεία τα οποία μπορούν να αξιολογηθούν ποιοτικά και ποσοτικά μπορούν να αφορούν:
- την καταλληλότητα των μαθησιακών στόχων για τους συγκεκριμένους μαθητές και αντικείμενο μάθησης,
- τις συναφείς παιδαγωγικές μεθόδους,
- τα διαχειριστικά και τεχνικά μέσα, και
- τα απολύτως απαραίτητα λειτουργικά στοιχεία που συμβάλλουν στην εκπλήρωση των μαθησιακών στόχων που έχουν τεθεί.
Στη δική μας περίπτωση, αναφερόμαστε στην καταλληλότητα και εκπλήρωση των συγκεκριμένων μαθησιακών στόχων μέσω των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και των ευκαιριών για συνεργασία και μάθηση που αυτά προσφέρουν.
Τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα προσφέρουν το καινοτομικό εκπαιδευτικό περιβάλλον στο οποίο ο μαθητής χρησιμοποιεί τη μέθοδο πρότζεκτ για να γίνει «νέος ερευνητής» και «νέος επιστήμονας» στην πράξη. Αυτό βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με τη τους στόχους των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών τα οποία αυτή τη χρονιά δοκιμάζονται πιλοτικά.
Ακολουθώντας το προηγούμενο σκεπτικό, οι 3 κατηγορίες των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων που υποστηρίζονται από την Ομάδα Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων αφορούν προγράμματα που διευκολύνουν, αναπτύσσουν και εφαρμόζουν στην πράξη εκπαιδευτικές μεθοδολογίες, σε πειραματικά ερευνητικά περιβάλλοντα με τη χρήση διαφόρων μαθησιακών εργαλείων και εργαλείων επικοινωνίας σε σχέση με τρεις παραμέτρους:
- Τη μετακίνηση μαθητών και εκπαιδευτικών σε άλλες χώρες.
- Την πρακτική άσκηση όπως για παράδειγμα σε μαθητές και μαθήτριες των Επαγγελματικών Λυκείων και
- Την επιμόρφωση εκπαιδευτικών που διακρίνεται σε ατομική και ομαδική με σκοπό την επιμόρφωσή τους στα πλαίσια της Δια Βίου Μάθησης που καθορίζει το Υπουργείο Παιδείας.
Έτσι, η προστιθέμενη αξία που φέρνουν τα ΕΠ όσον αφορά την ποιότητα στην εκπαίδευση στα σχολεία της περιοχής μας φαίνεται:
- στις περιγραφές των εμπειριών των μαθητών/τριών από τις ξένες χώρες,
- στη διεύρυνση των οπτικών παραστάσεων, γνώσεων και δεξιοτήτων που αποκτούν μέσω της άτυπης μάθησης με την επαφή και επικοινωνία σε νέα πολιτιστικά περιβάλλοντα,
- στις ξένες γλώσσες και πολιτιστικές κοινωνικές δεξιότητες που βγάζουν το μαθητή και τη μαθήτρια από το μικρόκοσμο της σχολικής μονάδας, και
- στις εκπαιδευτικές πρακτικές που αναπτύσσονται, διαχέονται και εφαρμόζονται από τους εκπαιδευτικούς που επίσης συμβάλλουν στη δική σας επιμόρφωση
Συνάδελφοι, η σχολική μονάδα πρέπει να αξιοποιεί όλους τους πόρους που είναι στη διάθεσή της. Σήμερα δεν έχουμε άλλα περιθώρια, οι πόροι έχουν λιγοστέψει. Η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης δημιούργησε αυτήν την ομάδα προώθησης και υποστήριξης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων γιατί πιστεύει στις ήδη αναληφθείσες πρωτοβουλίες από πολλούς συναδέλφους μας υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων. Η προστιθέμενη αξία είναι καταγεγραμμένη στη ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία και επομένως αυτό που μένει είναι να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη από αυτήν τη δυνατότητα.
